Stjörnumerkin
Þegar sólin sest, hellist myrkrið yfir og stjörnurnar birtast ein af annarri. Horfðu upp og hvað sérðu? Ekki aðeins stjörnur heldur risastór mynstur — heila sögubók.
Á næturhimninum eru konungar og drottningar, guðir og hetjur og goðsagnaverur. Stjörnurnar mynda útlínur þeirra en þú þarft smá ímyndunarafl til að sjá mynstrin — stjörnumerkin.
Öllum himninum er skipt í 88 stjörnumerki. Af þeim sjást 53 að hluta eða í heild frá Íslandi. Flest stjörnumerkin eru meira en 2000 ára gömul en önnur urðu til á 16., 17. og 18. öld.
Þótt stjörnurnar sýnist nálægt hver annarri eru þær mjög mislangt í burtu og tengjast oftast ekkert innbyrðis.
Stjörnurnar sem mynda stjörnumerkin eru allar svo langt í burtu að þær virðast ekki hreyfast neitt. Við köllum þær því fastastjörnur.
Stundum er sagt að eitthvað fyrirbæri sé í einhverju stjörnumerki. Til dæmis segjum við stundum að Júpíter sé staddur í Fiskunum, tunglið í Vatnsberanum og Mars í Ljóninu. Þá er átt við að reikistjörnurnar og tunglið séu fyrir framan stjörnumerkið frá Jörðu séð.
Stjörnumerki |
Latneskt heiti |
Bjartasta stjarna |
Áhugaverð fyrirbæri til að skoða |
Mynd |
---|---|---|---|---|
Andrómeda |
Andromeda |
Alferatz |
Andrómeduvetrarbrautin |
![]() |
Bereníkuhaddur |
Coma Berenices |
Beta Comae Berenices |
![]() |
|
Bogmaðurinn |
Sagittarius |
Epsilon Sagittarii |
![]() |
|
Drekinn |
Draco |
Thuban |
![]() |
|
Fiskarnir |
Pisces |
Alfa Piscium |
![]() |
|
Harpan |
Lyra |
Vega |
Hringþokan Messier 56 |
![]() |
Herkúles |
Hercules |
Beta Herculis |
Kúluþyrpingin Messier 13 |
![]() |
Hjarðmaðurinn |
Boötes |
Arktúrus |
![]() |
|
Hrúturinn |
Aries |
Alfa Arietis |
![]() |
|
Hvalurinn |
Cetus |
Beta Ceti |
![]() |
|
Kassíópeia |
Cassiopeia |
Gamma Cassiopeia |
![]() |
|
Krabbinn |
Cancer |
Beta Cancri |
Stjörnuþyrpingin Messier 44 eða Jatan (Býflugnabúið) |
![]() |
Litlibjörn |
Ursa Minor |
Pólstjarnan |
![]() |
|
Litlihundur |
Canis Minor |
Prókýon |
![]() |
|
Ljónið |
Leo |
Regúlus |
Vetrarbrautirnar Messier 65 og Messier 66 |
![]() |
Meyjan |
Virgo |
Spíka |
![]() |
|
Naðurvaldi |
Ophiuchus |
Rasalhague |
![]() |
|
Nautið |
Taurus |
Aldebaran | Krabbaþokan og Sjöstirnið |
![]() |
Óríon |
Orion |
Rígel | Sverðþokan |
![]() |
Pegasus |
Pegsus |
Enif |
Kúluþyrpingin Messier 15 |
![]() |
Perseifur |
Perseus |
Mirfak |
Stjörnuþyrpingarnar NGC 869 og NGC 884 eða Tvíklasinn. |
![]() |
Sefeus |
Cepheus |
Alfa Cephei |
![]() |
|
Sporðdrekinn |
Scorpius |
Antares |
![]() |
|
Steingeitin |
Capricornus |
Deneb Algedi |
|
![]() |
Stóribjörn |
Ursa Major |
Alioth |
Vetrarbrautirnar Messier 81 og Messier 82 |
![]() |
Stórihundur |
Canis Major |
Síríus |
![]() |
|
Svanurinn |
Cygnus |
Deneb |
![]() |
|
Tvíburarnir |
Gemini |
Pollux |
Stjörnuþyrpingin Messier 35 |
![]() |
Vatnsberinn |
Aquarius |
Sadalsuud |
![]() |
|
Vogin |
Libra |
Zubeneschamali |
![]() |
|
Ökumaðurinn |
Auriga |
Kapella |
Stjörnuþyrpingarnar Messier 36, Messier 37 og Messier 38 |
![]() |
Örninn |
Aquila |
Altair |
![]() |
Höfundur: Sævar Helgi Bragason